انقلاب اسلامی به اقتضاء ذات فرهنگی خود، پدیدآورنده و احیاء کننده دامنهای از مفاهیم اسلامی و انقلابی بود. برخی از این مفاهیم اگرچه در صدر اسلامی پدیدار شده بودند، اما به واسطه دور شدن مسیر جامعه اسلامی از پیمایش مسیر ناب و اصیل خود، زیر غبار روزمرگی فراموش شده بودند. از جمله این مفاهیم، جهاد بود که تنها در مقاطعی کوتاه از حیات اجتماعی مسلمین در قالب جنگهای دفاعی بروز و ظهور مییافت. با پیروزی نهضت اسلامی مردم ایران، مفهوم جهاد با توسعهی مفهومی به عرصههای اجتماعی، عمرانی، علمی و فرهنگی گسترش یافت.
بازیابی منزلتِ سلوک جهادی در خدمتگزاری مخلصانه به مردم، نهادهای اجتماعی متناسب با این ارزش را پیریزی کرد. جهاد سازندگی و جهاد دانشگاهی دو نمونه از ساختارهایی بودند که ایفای ماموریتهای خدمتگزاری را با اتکا به ارزشهای جهادی پیگیری میکردند. شوربختانه، نادانی و بیتوجهی به ویژگیها و مزایای این نهادهای مردمی، موجب شد در سیر زمانه، الگوی تلاش و خدمتگزاری جهادی در قالب سازمانهای اداری محبوس شود. نتیجه این سوءتدبیر، از دست دادن هویت این ساختارها و ادغام آن در سازمانهای دیوانسالار متعارف بود.